NWO heeft financiering toegekend aan acht onderzoeksvoorstellen uit de Nationale Wetenschapsagenda. Deze interdisciplinaire onderzoeksprogramma’s krijgen ieder maximaal 2,5 miljoen euro. SRON is betrokken bij twee van deze voorstellen: Origins Center en Zwaartekracht – een nieuwe ontdekkingsreis. Deze onderzoeksprogramma’s behoren tot twee ‘routes’ van de Nationale Wetenschapsagenda.
De eerste route richt zich op de Oorsprong van het leven op aarde en in het heelal. Dankzij de startimpuls voor het onderzoeksprogramma Origins Center kunnen de onderzoekers in deze route de eerste, verkennende fase van een ambitieus onderzoeksprogramma gaan uitvoeren. Enkele tientallen onderzoekers uit de Nederlandse astronomie, aard- en planeetwetenschappen, moleculaire- en evolutiebiologie, chemie, informatica, (bio)fysica en wiskunde – verdeeld over 17 universiteiten en onderzoeksinstellingen – gaan samen kijken naar het ontstaan, het functioneren en de toekomst van leven in een veranderende omgeving, van moleculaire tot planetaire schaal.
Om de uitvoering te ondersteunen voorziet het ingediende plan in een virtueel platform, het Origins Center, dat verschillende partijen en onderzoekslijnen bij elkaar moet brengen. Daarnaast gaat het Origins Center een outreach-programma uitvoeren, met als belangrijke doelgroep de indieners van vragen over de oorsprong van het leven in de NWA. Het centrum zal worden opgericht bij gelegenheid van het symposium Fundamentals of Life in the Universe, 31 augustus en 1 september 2017 op de Zernike Campus van de Rijksuniversiteit Groningen.
Hoofdaanvrager is Nobelprijswinnaar prof. dr. Ben Feringa (Rijksuniversiteit Groningen). SRON-astronoom Frank Helmich is trekker en voorzitter van de kerngroep van wetenschappers voor route 4; SRON-directeur en astronoom Rens Waters is een van de boegbeelden. Helmich: “Dit is erg goed nieuws. Het betekent dat Nederlandse onderzoekers hun krachten kunnen bundelen in de zoektocht naar antwoorden op de grootste existentiële vragen uit de natuurwetenschappen. Met het Origins Center hebben we bovendien de slagkracht om onze vooraanstaande positie in het internationale origins-onderzoek uit te bouwen.”
Zwaartekracht – een nieuwe ontdekkingsreis
De tweede route richt zich op fundamentele vragen over materie, ruimte, tijd en het heelal. Voor de startimpuls nemen de onderzoekers ‘zwaartekracht’ als centraal thema. Dit thema biedt ongekende kansen voor Nederland om theorie, experiment en instrumentatie op nieuwe manieren met elkaar te verbinden. Ook zetten de onderzoekers in op evidence-based wetenschapscommunicatie. Via community building willen de onderzoekers de achterban van de hele route betrokken houden. Eén van de werkpakketten richt zich op de vraag of Limburg een geschikte locatie is voor de Einstein Telescoop, een telescoop voor de detectie en studie van zwaartekrachtsgolven.
Ook de gravitatiemissie LISA van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA, waar Nederland aan bijdraagt, past uitstekend in het interdisciplinaire onderzoek naar zwaartekracht. Daarom werken SRON (voor LISA) en NIKHEF (voor de Einstein Telescoop) gezamenlijk aan technologieontwikkeling voor de detectie van zwaartekrachtsgolven. Ook werkt SRONaan het modelleren van verschillende instrumenten voor de detectie van zwaartekrachtsgolven, samen met verschillende Nederlandse groepen, waaronder een groep van de Radboud Universiteit onder leiding van prof. Gijs Nelemans,
Hoofdaanvrager van dit onderzoeksprogramma is prof.dr.ir. Ionica Smeets (Universiteit Leiden); prof. Stan Bentvelsen (Nikhef) is trekker. SRON-onderzoeker Jan-Willem den Herder is stuurgroeplid. “Dit zwaartekracht programma geeft nieuwe mogelijkheden om tot samenwerking te komen tussen de astronomen en de fysici in Nederland,” aldus Den Herder.
Nationale Wetenschapsagenda
Alle vragen op de Nationale Wetenschapsagenda zijn geformuleerd naar aanleiding van bijna 1200 vragen die Nederlanders in 2015 stelden. In september 2016 maakte het ministerie van OCW bekend 30 miljoen euro te investeren in de NWA. Het grootste deel hiervan, 20 miljoen euro, gaat naar de startimpulsen en is bestemd voor onderzoek binnen de acht thema’s.