Sensoren aan ballon meten ozonafbraak
Gevoelige meetapparatuur ontwikkeld door het Nederlands ruimteonderzoeksinstituut SRON heeft vanuit een ballongondel de ozonafbrekende stof broomoxide kunnen meten in de stratosfeer. Gisteren in de vroege ochtend werd de ballon opgelaten vanaf de lanceerbasis voor ballonnen en kleine raketten ESRANGE in Noord-Zweden. De ballon maakte een succesvolle vlucht van bijna 12 uur op 30 kilometer hoogte.
Broomverbindingen, zoals broomoxide komen in kleine hoeveelheden voor in de atmosfeer, maar hebben een 10 keer zo sterke ozon afbrekende werking als de beruchte CFK’s. Het door SRON samen Russische, Duitse en Engelse partners ontwikkelde meetinstrument TELIS kan nu in één keer broomoxide samen met een hele reeks andere sporengassen meten. Dat lukt dankzij een door SRON en de Russen ontwikkelde ultragevoelige supergeleidende sensor op een chip.
Sporengassen zijn gassen die maar in kleine hoeveelheden voorkomen, maar een grote invloed op de atmosfeer kunnen hebben doordat zij bijvoorbeeld bepaalde chemische processen versnellen. Inzicht daarin is dus belangrijk om eventuele maatregelen te kunnen nemen.
TELIS is ook in staat om verschillende isotopen van water in de atmosfeer te meten. De verhouding van waterisotopen geeft wetenschappers inzicht in de snelheid en het type van chemische reacties die in de stratosfeer plaatsvinden.
De komende weken zullen eerst de wetenschappelijke en technische meetgegevens van de vlucht worden uitgewerkt en aan de hand daarvan zullen scenario’s voor de komende vluchten worden opgesteld. Dat gebeurt in nauwe samenwerking met het Instituut voor Marien en Atmosferische onderzoek (IMAU) van de Universiteit Utrecht.
Naast de directe wetenschappelijke resultaten die met TELIS ballonvluchten kunnen worden behaald, dienen de ballonvluchten ook als demonstratie van de nieuwe sensoren voor toekomstige toepassingen vanaf satellieten. Satellieten hebben immers het grote voordeel dat zij de hele aarde kunnen bestrijken en jaren achtereen metingen kunnen verrichten.
TELIS vormt samen met het Duitse MIPAS en mini-DOAS het wetenschappelijke instrumentarium van de MIPAS-B2 ballongondel. Deze instrumenten leveren samen een van de meest complete pakketten aan atmosferische data. Hierdoor kunnen klimatologische en atmosfeer chemie & transportmodellen verder worden aangescherpt.
TELIS is een samenwerking tussen SRON Netherlands Institute for Space Research, het Institute of Radio Engineering and Electronics (IREE Moscow), het Deutsches Zentrum für Luft- and Raumfahrt (DLR Oberpfaffenhofen) en het Rutherford Appleton Laboratory (RAL Didcot). De vlucht is uitgevoerd in samenwerking met het Institut für Meteorologie und Klimaforschung (IMK-FZK Karlsuhe)
