Vanaf deze week is de geschiedschrijving van 40 jaar Nederlands ruimteonderzoek in de boekhandel verkrijgbaar. Met de titel "Ruimteonderzoek: de horizon voorbij" biedt het boek op toegankelijke wijze een caleidoscopische blik op de eerste veertig jaar van het Nederlands ruimteonderzoek en het toekomstperspectief. Op 28 mei om 15 uur zal de oudste nog levende ruimteonderzoekspionier, professor Kees de Jager, een exemplaar van het boek in ontvangst nemen. Tevens zal hij dan voor de SRON vestiging in Utrecht een ter gelegenheid van 40 jaar ruimteonderzoek opgestelde Skylark-raket onthullen.

"Merken de lezers wel hoe gewaagd het hele avontuur was, langs wat voor afgronden wij gelopen hebben"?, vroeg een van de belangrijke grondleggers van het ruimteonderzoek in Nederland, professor Henk van de Hulst, zich bijna twintig jaar geleden af in een populair wetenschappelijk artikel over ruimteonderzoek. Van de Hulst doelt hiermee op de spanning die elke ruimteonderzoeker persoonlijk voelt. Zal het instrument werken? En wat gaan we precies zien? In het boek wordt ruim aandacht gegeven aan ‘de mens achter het ruimteonderzoek’. Anekdotes en herinneringen werden speciaal voor dit boek opgetekend uit de mond van enkele dozijnen technici en wetenschappers.

Een kleine redactie nam in de bibliotheek van de Utrechtse Sterrenwacht Sonnenborgh vele interviews af met ruimteonderzoekers die de afgelopen veertig jaar een belangrijke rol hebben gespeeld. Met het materiaal, aangevuld met een groot aantal andere bronnen heeft auteur Niek de Kort een meeslepend verhaal gemaakt, rijk geillustreerd en smaakvol vormgegeven.

Ballonnen, raketten en satellieten

Dat ruimtevaart en ruimteonderzoek geen activiteiten zijn die alleen voorbehouden zijn aan de grote mogendheden wordt al in de eerste hoofdstukken duidelijk. Het is met name aan pioniers als Henk van de Hulst en Kees de Jager te danken dat Nederland kort na de lancering van de eerste Sputnik betrokken raakte bij het internationale ruimteonderzoek.

De op rijke astronomische traditie gestoelde visie van de Nederlanders, gekoppeld aan de open mind om nieuwe technieken als een van de eersten te willen gebruiken heeft ons land de hoofdrol bezorgd die het tot op de dag van vandaag speelt in het ruimteonderzoek.

et boek verhaalt onder andere over de eerste Nederlandse schreden in het ruimteonderzoek die in Leiden, Utrecht, Groningen en Delft werden gezet. Ballonnen brachten Nederlandse meetapparatuur op ijle hoogten van de atmosfeer, waar straling die het aardoppervlak niet bereikt toch gemeten kon worden. Raketten, soms gelanceerd vanaf exotische oorden, stelden de ruimteonderzoekers in staat voor korte tijd metingen te doen buiten de dampkring. Vanaf de tweede helft van de jaren zestig nam Nederland ook deel aan satellietexperimenten.

Dagboek van een ruimteonderzoeker

Het boek volgt de ontwikkelingen in veertig jaar Nederlands ruimteonderzoek in detail en gelardeerd met persoonlijke belevenissen van de ruimteonderzoekers zelf. Zo is de lezer een blik gegund in het dagboek van een medewerker aan de infraroodsatelliet IRAS tijdens de zenuwslopende dagen rond de lancering. Informatieve intermezzo’s en illustraties verduidelijken de soms ingewikkelde principes die aan ruimteonderzoek ten grondslag liggen. Een speciale plaats is ingeruimd voor het aardgericht onderzoek, waar Nederland altijd zeer actief bij betrokken is geweest, in de beginjaren vooral via satellietgeodesie, en tegenwoordig onder meer via de bijdrage aan milieusatelliet ENVISAT.

"Ruimteonderzoek: de horizon voorbij" verschijnt als deel 75 van de Wetenschappelijke Bibliotheek van Natuur & Techniek.