PAK’s in de ruimte

Op 31 mei vertrekt vanuit Kazachstan de Soyuz-raket met Foton-M2-capsule. De capsule blijft ruim 15 dagen in een baan rond de aarde. Aan boord bevindt zich een experiment dat gefinancierd is door het programmabureau van SRON. Bij dit experiment onderzoeken astrobiologen van de Universiteit Leiden de effecten van UV-straling en kosmische straling op polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK’s). PAK’s zijn moleculen die vermoedelijk een belangrijke rol spelen in de evolutie van het heelal en het leven op aarde. Maar het zijn ook grote milieuvervuilers, zodat het van belang is inzicht te krijgen in de afbraaksnelheid in de ruimte. Concreet bekijken de onderzoekers of PAK’s door straling uit elkaar vallen en met elkaar reageren tot bepaalde combinaties.

Een andere Nederlandse bijdrage aan Foton-M2 zit in de zogenoemde ‘biofilter’, een box met bacteriën waarin onder andere meetapparatuur van het NLR (Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium) zit verwerkt. Met behulp van de biofilter onderzoeken de wetenschappers de groei van bacteriën aan boord van ruimtevaartuigen. De missie moet belangrijke gegevens opleveren met betrekking tot de vraag welke materialen in ruimtevaartuigen onder welke omstandigheden gevoelig zijn voor aantasting door bacteriën. Daarmee kan een bijdrage geleverd worden aan het verhogen van de veiligheid van astronauten tijdens hun ruimtemissies.

n de biofilter zijn verschillende materialen verwerkt die veelvuldig in ruimtevaartuigen worden toegepast, zoals staal, aluminium en polypropyleen. Er wordt vastgelegd in hoeverre deze materialen worden aangetast door een mix van bacterieculturen. Dit gedeelte van het experiment wordt door het Groningse bedrijf Bioclear uitgevoerd. Het NLR heeft een optische sensor ontwikkeld die bacteriële groei meet aan de hand van de troebelheid van een waterige oplossing. Onderzocht wordt welk effect het ontbreken van de zwaartekracht heeft op de ontwikkeling van deze bacteriën.

Het biofilter- en het PAK’s-experiment behoren tot de 39 experimenten die tijdens de periode van 15,6 dagen gewichtloosheid verricht worden. Het biofilteronderzoek is een samenwerkingsverband tussen het NLR, Prime Investigator Bioclear en een aantal nationale en internationale universiteiten. De Foton-missie is georganiseerd door de Europese ruimtevaartorganisatie ESA (European Space Agency).