Minister Plasterk, van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, bracht gisteren een bezoek aan de Utrechtse vestiging van SRON Netherlands Institute for Space Research. De minister liet zich door middel van een rondleiding door de betrokken wetenschappers persoonlijk op de hoogte brengen van enkele veelbelovende ruimteonderzoeksprojecten.
Minister Plasterk wordt ontvangen door SRON-directeur Karel Wakker.
Eén van die projecten is het ruimte-instrument Heterodyne Instrument for the Far Infrared (HIFI), dat eind dit jaar gelanceerd wordt als één van de drie wetenschappelijke instrumenten op de Europese ruimtetelescoop Herschel. HIFI gaat ongekend gedetailleerde moleculaire analyses uitvoeren van gebieden in het heelal waar sterren en planeten gevormd worden. ‘Eén ding is zeker’, aldus SRON-directeur Karel Wakker. ‘Als HIFI straks eenmaal werkt op die verre plek op anderhalf miljoen kilometer van de aarde, dan zal het een rijkdom aan wetenschappelijke gegevens opleveren waar met name veel Nederlandse astronomen internationaal mee zullen scoren.’
Die astronomen hebben over enkele jaren ook nog een aardse variant van HIFI tot hun beschikking. Op de 5000 meter hoge Atacama hoogvlakte in Chili wordt momenteel door Europa, Amerika en Japan gebouwd aan de Atacama Large Millimeter Array (ALMA), 66 slim aan elkaar gekoppelde schoteltelescopen, die samen een beeld van ongekende scherpte kunnen maken. Een deel van de sensortechnologie van ALMA is afgeleid van HIFI. Niet voor niets is SRON-ruimteonderzoeker en geestelijk vader van HIFI, Thijs de Graauw, onlangs aangesteld als interim-directeur van het ALMA-project.
Herschel in het test centrum van ESTEC in Noordwijk (beeld: ESA).
ruimteomstandigheden HIFI zelf is afgelopen zomer officieel opgeleverd aan de Europese ruimtevaartorganisatie ESA. Toch zal een aantal ingenieurs van SRON nog vele uren doorbrengen in de assemblagehal van het technologisch centrum van ESA, ESTEC. Daar wordt op dit moment HIFI samen met de andere instrumenten ingebouwd in de satelliet, om daarna in de vluchtconfiguratie een aantal tests te ondergaan in gesimuleerde ruimteomstandigheden. Intussen worden in het speciaal bij SRON ingerichte HIFI-datacentrum koortsachtig voorbereidingen getroffen voor het waarneemprogramma.
Een ander project dat de revue passeerde tijdens het bezoek van de minister was het aardobservatie-instrument TROPOMI. Samen met een aantal andere gerenommeerde Nederlandse partijen, zoals het KNMI, TNO en Dutch Space, bereidt SRON dit instrument voor als opvolger van de nu vliegende Nederlandse ruimte-instrumenten SCIAMACHY op Envisat en OMI op de NASA-satelliet EOS-AURA. Door de veel gevoeliger en scherper te kijken zal TROPOMI bijdragen aan nieuwe wetenschappelijke inzichten op het gebied van klimaat en luchtkwaliteit. Bovendien zal TROPOMI voor continuïteit van de atmosfeerwaarnemingen vanuit de ruimte zorgen.
Samen met TNO is SRON er in geslaagd voor TROPOMI een tralie te ontwikkelen dat infraroodstraling op een compacte manier uiteenrafelt tot een spectrum. (beeld: TNO)
Minister Plasterk kreeg uitleg over TROPOMI in de R&D-ruimte van SRON, bij het prototype van de door SRON samen met TNO voor TROPOMI ontwikkelde infraroodmodule voor detectie van methaan en koolmonoxide. In een testopstelling wordt zonlicht uiteengerafeld in een spectrum, waar het signaal voor methaan in de atmosfeer al duidelijk in te zien is. Methaan is een 26 keer zo sterk broeikasgas als kooldioxide, terwijl nog steeds niet bekend is wat precies de herkomst van het methaan in de atmosfeer is.
In het cryogeen laboratorium van SRON vernam minister Plasterk hoe het instituut werkt aan nieuwe röntgensensoren voor toekomstige ruimtetelescopen. Het universum verraadt veel van zijn geheimen door het uitzenden van röntgenstraling. SRON-onderzoekers hebben wereldnaam in het astronomisch röntgenonderzoek naar bijvoorbeeld supernovaresten, neutronensterren, zwarte gaten en de grote bouwstenen van het heelal, de clusters van melkwegstelsels. De sensoren die SRON op dit moment ontwikkelt kunnen als speciale CCD’s extreem gevoelige plaatjes maken van de röntgenhemel.
Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap draagt 42% van het Nederlands ruimtevaartbudget, evenveel als het ministerie van Economische Zaken. Daarnaast draagt het ministerie fors bij aan het wetenschappelijk gebruik van ruimtevaart door financiering van SRON, via de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk onderzoek (NWO) en de ondersteuning van universitaire groepen.
