Ruimtetelescoop Herschel volgetankt voor lange ruimtereis

De grote tank van ruimtetelescoop Herschel is op de Europese lanceerbasis in Frans-Guyana bijna tot de nok toe gevuld. Niet met brandstof, maar met supervloeibaar helium. Het helium moet de door het Nederlands ruimteonderzoeksinstituut SRON ontwikkelde ruimtecamera HIFI de komende vier jaar koelen tot net boven het absolute nulpunt (-273 ºC). Herschel is inmiddels gemonteerd boven op de Ariane 5-raket die hem op 14 mei samen met reisgezel Planck de ruimte in moet brengen.

HIFI vormt samen met nog een Brits en een Duits ruimte-instrument de delicate wetenschappelijke lading van Herschel, de ruimtetelescoop van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA. De camera gaat kijken naar het ontstaan van sterren en planeten en met name naar moleculen die daarbij een rol spelen. Dat kan doordat HIFI de infraroodstraling die deze objecten uitzenden heel precies kan analyseren en zo de moleculen kan herkennen. Omdat alles dat een beetje warm is zelf ook infraroodstraling uitzendt, moet HIFI dus zo koud mogelijk gemaakt worden. En hoe meer helium Herschel mee de ruimte in neemt, des te langer kan HIFI zijn werk doen. Maar in de tropische omstandigheden van Frans-Guyana verdampt het helium ook weer sneller. De vulslang blijft dus aangekoppeld tot zo kort mogelijk voor lancering.

HIFI-projectmanager bij SRON Peter Roelfsema is intussen met zijn team volop bezig het waarneemprogramma van HIFI voor te bereiden. Daarvoor is bij de Groningse vestiging van SRON een datacentrum ingericht, dat iedere dag even contact maakt met Herschel, wetenschappelijke gegevens van HIFI ophaalt en een nieuw waarneemprogramma naar de ruimtetelescoop stuurt. ‘We hebben de extra tijd die we kregen doordat de lancering een paar keer is uitgesteld goed benut door een aantal processen te optimaliseren’, vertelt Roelfsema. ‘Ik kan nu echt zeggen: Groningen is er klaar voor!’

Eerste waarnemingen
De eerste waarnemingen doet HIFI al als Herschel nog onderweg is naar zijn eindbestemming, een punt op anderhalf miljoen kilometer van de aarde, vier keer zo ver weg als de maan. Roelfsema: ‘We gaan HIFI straks eerst testen op een paar objecten waarvan we weten hoe HIFI ze ongeveer zou moeten zien, dan moet je denken aan planetoïden, of bijvoorbeeld de planeet Mars.’ Als HIFI in de ruimte helemaal geacclimatiseerd en afgesteld is, kan het echte wetenschappelijke werk beginnen. ‘Daarvoor hebben we al een grote stapel waarneemvoorstellen van sterrenkundigen uit de hele wereld liggen’, zegt Roelfsema.

Maar eerst volgt nog de lancering. Die gaat Roelfsema met eigen ogen zien in Frans-Guyana, op veilige afstand van het lanceerplatform van het Centre Spatial Guyanais. ‘We hebben daar met z’n allen jaren naartoe geleefd, dus ik verheug me daar enorm op.’ Of hij ook spanning voelt? ‘Natuurlijk is het spannend, maar ik heb ook heel veel vertrouwen in mensen van ESA en Arianespace, die niets aan het toeval zullen overlaten.’

Twitter.com/SRONhifi
Peter Roelfsema zal vanuit Frans-Guyana zijn indrukken delen via de twitterpagina: http://twitter.com/SRONhifi .