Op vrijdag 13 oktober om 11:27u Nederlandse tijd vindt de lancering plaats van de Europese satelliet Sentinel-5P met in het hart het Nederlandse ruimte-instrument Tropomi. Als meest geavanceerde Nederlandse ruimtevaartproject ooit brengt Tropomi met ongekende precisie luchtkwaliteit en broeikasgassen wereldwijd in kaart. Daarmee is het instrument een wakend oog op de aarde.

(Artist’s impression of Sentinel-5p with the TROPOMI instrument on board. Credit: ESA)

Een beeld van de luchtkwaliteit en klimaatontwikkeling. Op iedere plek van de wereld. Iedere dag weer. En dat tot op stadsniveau. Dát is de belofte die volgende week met Tropomi gelanceerd wordt vanuit het Russische Plesetsk. Reikhalzend kijken onderzoekers en beleidsmakers hier naar uit. Jarenlang hebben Nederlandse wetenschappers en ingenieurs van Airbus Defence and Space Netherlands, KNMI, SRON en TNO hier in opdracht van het Nederlands ruimtevaartagentschap Netherlands Space Office (NSO) aan gewerkt.

Resultaat is een ongekend staaltje innovatie van de lage landen, waarin het beste van de Nederlandse ruimtevaarttechnologie en atmosfeerwetenschap samenkomt. Het begon allemaal met de handtekening die toenmalig minister van Economische Zaken Maria van der Hoeven acht jaar geleden zette onder het contract met ESA. Daarmee bevestigde Nederland de levering van Tropomi als in kind bijdrage aan de Sentinel-5P satelliet, een onderdeel van het omvangrijke Europese aardobservatieprogramma Copernicus.

In totaal investeerde de Nederlandse overheid zo’n 100 miljoen euro in de ontwikkeling en bouw van Tropomi. Parallel aan Tropomi bouwde ESA het satellietplatform van Sentinel-5P, zo dat Tropomi er later optimaal op kan functioneren. Afgelopen jaar werden de twee samengebouwd en nu zit de satelliet met zijn kostbare lading lanceerklaar in de neuskegel van de raket.
Na lancering gaat Tropomi minimaal zeven jaar zijn werk doen op 824 kilometer hoogte in een baan om de aarde aan boord van de Sentinel-5P satelliet.

Revolutionaire technologie

De technologie van Tropomi is revolutionair. Het licht kaatst via spiegels, wordt uiteengerafeld door tralies en uiteindelijk vastgelegd met detectoren. De activiteiten van SRON richten zich op de kortgolvige infrarood-spectrometer (SWIR) en zijn dataproducten. Samen met TNO ontwikkelde SRON een nieuw type compacte tralie dat ‘verzonken’ is in een stuk silicium en dat het licht heel efficient uiteen rafelt. Dankzij deze ‘verzonken tralie’ kon het infraroodkanaal, en daarmee het hele instrument, aanzienlijk beter en kleiner worden dan zijn voorgangers.

Behalve de verzonken tralie leverde SRON ook de uitleeselektronica voor de SWIR-detector.

Luchtkwaliteit en klimaatontwikkeling

Tropomi kijkt en vergelijkt. Het instrument detecteert, via een aantal stappen, licht dat weerkaatst wordt door de dampkring en vergelijkt dit met licht direct van de zon. Uit het verschil halen wetenschappers informatie over de samenstelling van onze atmosfeer. Zo levert Tropomi een beeld van de aanwezigheid en verspreiding van een veelheid aan gassen en stoffen in onze atmosfeer, zoals stikstofdioxide, ozon, zwaveldioxide, methaan, koolmonoxide en aerosolen. Bij SRON zijn de afgelopen jaren de modellen en (samen met KNMI) ook de software gemaakt voor de stoffen die hun vingerafdruk in kortgolvig infraroodlicht zetten.

Daarmee krijgen we ook meer grip op luchtkwaliteit en het klimaatprobleem. TROPOMI kan voor het eerst grote gelokaliseerde bronnen van methaan onderscheiden, zoals bijvoorbeeld grote steden. SRON-onderzoeker Ilse Aben: “Methaan is een 30 keer sterker broeikasgas dan CO2. De uitstoot hiervan terugdringen zou op korte termijn belangrijk kunnen bijdragen aan het terugdringen van de opwarming van de aarde. Methaan komt minder voor in de atmosfeer dan koolstofdioxide, maar heft per molecuul wel een veel sterkere broeikaswerking.”

Over Sentinel 5P en Tropomi

Sentinel-5P brengt met Tropomi niet alleen een wakend oog op de aarde in de ruimte, de satelliet zelf is weer een belangrijk nieuw lid van de inmiddels zes satellieten tellende Sentinel-familie. De Sentinels vormen de door ESA ontwikkelde ruimtecomponent van het Copernicus-programma voor aardobservatie van de Europese Commissie.

Tropomi is een samenwerking tussen Airbus Defence and Space Netherlands, KNMI, SRON en TNO, in opdracht van het NSO en ESA. Airbus Defence and Space Netherlands is hoofdaannemer voor de ontwikkeling van het instrument. TNO is verantwoordelijk voor het optisch ontwerp. De wetenschappelijke leiding is in handen van het KNMI en SRON. TROPOMI wordt gefinancierd door het Ministerie van Economische Zaken, het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en het Ministerie van Infrastructuur en Milieu.

Lanceerevenement

Het lanceerevenement rondom de lancering van Sentinel-5p/Tropomi vindt plaats in ESTEC in Noordwijk en is vanaf 10.30 uur live te volgen via een livestream: https://livestream.com/ESA/Sentinel5Pevent
Media zijn van harte uitgenodigd voor het lanceerevenement, om de lancering samen met de direct betrokkenen live te volgen vanuit ESTEC, de Nederlandse vestiging van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA in Noordwijk.

8:00u-9:00u Bezoek minister Henk Kamp van Economische Zaken aan ESTEC

• De minister legt contact met ‘Mission Control’ en krijgt uitleg over de missie van de directeuren van ESA en ontmoet het team achter Tropomi
• Ook hierbij zijn media welkom

10:00u          Inloop voor launch event

10:30u          Welkom ESA DG Jan Wörner

• Interactief programma met bijdragen van ESA directeur aardobservatie Josef Aschbacher, NSO directeur Ger Nieuwpoort, astronaut André Kuipers en ingenieurs en wetenschappers van Airbus Defence and Space Leiden, KNMI, SRON en TNO

• Live schakeling naar lanceerbasis Plesetsk en Mission Control in Darmstadt

11:27u          lancering Sentinel-5P

11:35u          Lunch

12:45u          Live verslag van Satellite Separation, Solar Array Deployment en First Signal

13:00u          Einde event

Aanmelden en meer informatie

Vertegenwoordigers van de media kunnen het lanceerevenement bijwonen. Aanmelden voor deze bijeenkomst is verplicht. Graag aangeven of u ook van plan bent aanwezig te zijn bij het bezoek van Minister Kamp.

Voor meer informatie en aanmelden kunt u contact opnemen met: Jasper Wamsteker van Netherlands Space Office, j.wamsteker@spaceoffice.nl, 06 52525914 of Anja Appelt van ESA, Anja.Appelt@esa.int, 071 565 3007.

Voor meer informatie over SRON kunt u contact opnemen met Frans Stravers: f.stravers@sron.nl, 06 52679395, of Renske van den Berg, r.g.m.van.den.berg@sron.nl, 088-777 5893.