De röntgencamera annex spectrograaf die SRON ontwikkelt voor ruimtetelescoop Athena, heeft dinsdagmiddag een plek gekregen op de Nationale Roadmap Grootschalige Wetenschappelijke Infrastructuur van NWO. Dit betekent dat het project is voorgeselecteerd als een van de projecten die mogelijk in aanmerking komen voor NWO-financiering voor grootschalige wetenschappelijke faciliteiten.
Door deze selectie mag SRON nu een aanvraag doen om de Nederlandse cruciale bijdrage aan de röntgentelescoop financieel veilig te stellen. Als dat lukt, krijgen Nederlandse astrofysici ook kostbare waarnemingstijd met Athena, de eerstvolgende grote röntgenmissie van de European Space Agency (ESA).
Ook voor de Nederlandse industrie zijn er belangen. Zo ontwikkelen cosine BV en Micronit bijvoorbeeld in samenspraak met SRON de uiterst scherpe röntgenlens voor deze missie.
ESA verkoos in 2014 – na een sterke competitie met andere voorstellen voor ruimtemissies – röntgentelescoop Athena tot haar tweede grote missie (L2) in het Cosmic Vision programma voor het Europese ruimteonderzoek.
(http://sci.esa.int/cosmic-vision/46510-cosmic-vision)
Vanaf 2028 gaat Athena het hete en extreem energieke universum, dat zich in röntgenstraling beter laat bestuderen, tenminste vijf jaar lang waarnemen. De ruimtetelescoop gaat spectaculaire astrofysische fenomenen bestuderen bij zwarte gaten en neutronensterren. Bovendien zal Athena voor het eerst de precieze samenstelling in kaart brengen van de hete materie (meer dan 10 miljoen graden Celsius) in clusters van Melkwegstelsels.
Daarmee beantwoordt de ruimtetelescoop twee grote wetenschappelijke vragen: Hoe en waarom klontert gewone materie samen in clusters van Melkwegstelsels die wij tegenwoordig kunnen waarnemen? En hoe groeien zwarte gaten en beïnvloeden zij hun omgeving?
SRON is een van de leidende instituten voor de ontwikkeling van de X-ray Integral Field Unit (X-IFU) voor Athena. X-IFU wordt een camera annex spectrograaf die gekoeld wordt tot minder dan een graad Kelvin (nog kouder dan 272 graden Celsius onder nul).
De spectrograaf levert een kleurspectrum voor elke pixel in het verkregen beeld. Dat legt de eigenschappen bloot van gas van maar liefst 10 miljoen graden Kelvin. Precieze energiebepalingen van röntgenlicht door Athena geven informatie prijs over de hoeveelheden en de beweging van gassen die bij zwarte gaten de ruimte in worden geblazen.
De totale investering voor de Athena missie is in totaal bijna 2 miljard Euro. De beoogde totale Nederlandse bijdrage is 50 miljoen Euro, waarvan een belangrijk deel door SRON gedragen wordt. Een aanzienlijke bijdrage vanuit de roadmap is noodzakelijk, wil Nederland een leidende rol spelen in de realisatie en het latere wetenschappelijke gebruik van de telescoop.
Daarnaast speelt de Nederlandse industrie ook een grote rol bij de ontwikkeling, en zal ESA aanzienlijk in de Nederlandse kennisindustrie investeren voor de realisatie van de spiegel van deze missie.
(Credits MPE Garching)
Meer informatie over Athena: https://www.sron.nl/missions-athena
De zogeheten permanente commissie grootschalige wetenschappelijke infrastructuur (pc-gwi) die de roadmapselectie deed, komt voort uit de Wetenschapsvisie 2025 van het kabinet en is door NWO benoemd in opdracht van het Ministerie van OCW om een nationale strategie te formuleren voor investeringen in grootschalige onderzoek infrastructuur.
Important step towards funding X-ray instrument for space telescope
On Tuesday afternoon, the X-ray camera cum spectrograph that SRON is developing for the space telescope Athena received a place on NWO’s National Roadmap for Large-Scale Scientific Facilities. This means that the project has been pre-selected as one of the projects that might be eligible for NWO funding for large-scale scientific facilities.
As a result of the selection, SRON may now submit an application to secure the funding for the crucial Dutch contribution to the X-ray telescope. If that application succeeds, Dutch astrophysicists will also be given valuable observation time with Athena, which is the next major X-ray mission of the European Space Agency (ESA). Dutch industry also has a stake in the mission. Among them are Cosine BV and Micronit, who are developing the extremely precise X-ray lens for this mission in consultation with SRON.
In 2014 – after a strong competition with other proposals for space missions – ESA chose the X-ray telescope Athena as its second large mission (L2) in the Cosmic Vision program for European space research.
(http://sci.esa.int/cosmic-vision/46510-cosmic-vision)
From 2028 onwards and for a period of at least five years, Athena will observe the hot and extremely energetic universe, which is easier to study in the X-ray spectrum. The space telescope will study spectacular astrophysical phenomena in the vicinity of black holes and neutron stars. Furthermore, Athena will provide the first description of the exact composition of the hot matter (more than 10 million degrees Celsius) in clusters of galaxies.
With this, the space telescope will answer two major scientific questions: How and why does ordinary matter coagulate in clusters of galaxies that we can currently observe? And how do black holes grow and influence their surroundings?
SRON is one of the lead institutes for the development of the X-ray Integral Field Unit (X-IFU) for Athena. X-IFU will be a camera cum spectrograph that will be cooled to less than one degree Kelvin (even colder than minus 272 degrees Celsius). The spectrograph will yield a color spectrum for each pixel in the image obtained. This will expose the properties of gas with a temperature of no less than 10 million degrees Kelvin. The precise energy measurement of X-ray radiation by Athena will yield information about the quantities and movement of gases that are blown into space near black holes.
The total investment for the Athena mission is almost 2 billion euros. The intended total Dutch contribution is 50 million euros and a significant part of this will be provided by SRON. A considerable contribution from the Roadmap is necessary if the Netherlands wants to play a leading role in the realization and later scientific use of the telescope.
In addition, Dutch industry is playing a major role in the development, and ESA will make substantial investments in the Dutch knowledge industry to realize the mirror for this mission.
More information about Athena: https://www.sron.nl/missions-athena
The Permanent Committee Large-Scale Scientific Infrastructure, which made the roadmap selection, has emerged from the Dutch government’s 2025 Vision on Science and was appointed by NWO on behalf of the Ministry of Education, Culture and Science to formulate a national strategy for investment in large-scale research infrastructure.
