De Japanse röntgentelescoop XRISM is officieel begonnen aan haar wetenschappelijke missie. Na de lancering op 7 september 2023 onderging XRISM een reeks testen, die nu zijn afgerond. Samen met deze mijlpaal heeft het team twee nieuwe afbeeldingen vrijgegeven. SRON heeft bijgedragen aan XRISM door het filterwiel inclusief kalibratiebron te leveren voor het Resolve-instrument.
Figuur 1: Röntgenspectrum van de Perseus Cluster, gemaakt met het Resolve-instrument aan boord van XRISM. Credit: JAXA/NASA/CXC*/IoA**/A.Fabian et al./NRAO/VLA/G. Taylor/ESA/Hubble Heritage (STScI/AURA) /Univ. of Cambridge) * Chandra X-ray Center ** the Institute of Astronomy in Cambridge, UK
XRISM heeft twee instrumenten aan boord—Resolve en Xtend—die elkaar complementeren met hun respectievelijk hoge spectrale resolutie (5 eV) en brede blikveld (38×38 arcmin). Resolve heeft haar eerste spectrum gemaakt van de Perseus Cluster (figuur 1), een helder cluster van sterrenstelsels op 240 lichtjaar van de aarde. ‘Het spectrum laat duidelijk de vingerafdruk zien van een heel heet gas,’ zegt astronoom Elisa Costantini (SRON), die onderdeel is van het consortium. ‘De breedte van de lijnen wijzen op turbulentie in het gas, wat een belangrijke indicator is voor de oorsprong van het hete materiaal en de dynamiek binnen het cluster.’
Figuur 2: Röntgenfoto van supernovarest SN1006, gemaakt door het Xtend-instrument aan boord van XRISM. Credit: X-ray: JAXA/Optical: DSS*** ) ***The Digitized Sky Survey
Xtend heeft haar eerste afbeelding gemaakt van de supernovarest SN1006 (figuur 2). Dit is het restant van een supernova die in het jaar 1006 afging en sindsdien is uitgezet tot een bol van zestig lichtjaar in diameter. De expansie is nog steeds aan de gang, met vijfduizend kilometer per seconde. Dankzij haar brede blikveld kon Xtend de volledige supernovarest vastleggen in een enkele belichting. De observatie vertelt astronomen welke elementen aanwezig zijn in het gas en geeft aanwijzingen over de geëxplodeerde ster en het explosie-mechanisme.
X-ray telescope XRISM officially starts observations
The Japanese X-ray telescope XRISM has officially started its nominal phase of operations. After its launch on September 7th 2023, XRISM went through a series of checks in the commissioning phase, which is now completed. To mark this milestone, new images have been released to the public. SRON has contributed the filter wheel including calibration source to the Resolve instrument.
Figure 1: X-ray spectrum of the Perseus Cluster, taken by the Resolve instrument onboard XRISM. Credit: JAXA/NASA/CXC*/IoA**/A.Fabian et al./NRAO/VLA/G. Taylor/ESA/Hubble Heritage (STScI/AURA) /Univ. of Cambridge) * Chandra X-ray Center ** the Institute of Astronomy in Cambridge, UK
XRISM has two instruments onboard—Resolve and Xtend—complementing each other with respectively their high spectral resolution (about 5 eV) and large field of view (38×38 arcmin). Resolve has made its first spectrum of the Perseus Cluster (figure 1), a luminous cluster of galaxies 240 million lightyears away from Earth. ‘The spectrum clearly shows the signature of a very hot gas,’ says astronomer Elisa Costantini (SRON), who is part of the consortium. ‘The width of the lines gives us clues on the turbulence of the gas, which is an important indicator on the hot material origin and dynamics within the cluster.’
Figure 2: X-ray image of supernova remnant SN1006, taken by the Xtend instrument onboard XRISM. Credit: X-ray: JAXA/Optical: DSS*** ) ***The Digitized Sky Survey
Xtend made its first image of supernova remnant SN1006 (figure 2). This supernova exploded in 1006 AD and has since expanded into a sphere about 60 light-years in diameter. The expansion is still continuing, at 5,000 kilometers per second. Thanks to the large field of view of Xtend, the whole supernova remnant can be observed in one exposure. This observation gives astronomers the abundance of elements in the gas and clues about the exploded star and the explosion mechanism.
