Kunnen we de grootste structuren in het universum onderzoeken door te kijken naar de kleinste deeltjes? Daarover gaat het onderzoek van Lydia Stofanova, promovendus aan de Leidse Sterrewacht en SRON—het Nederlandse instituut voor ruimteonderzoek. Ze bestudeert hoe elementen zoals zuurstof de grootschalige structuur van het universum beïnvloeden.

Onderzoekers van SRON en TU Delft hebben bolometer-detectoren dertig procent gevoeliger gemaakt. Bolometers vormen het hart van terahertz-spectrometers die kleuren onderscheiden tot wel een miljoenste van hun golflengte. Dat is nodig om astrofysische processen te bestuderen zoals de geboorte van sterren en planeten uit gas- en stofwolken. De verbetering kan de tijd halveren die een ruimtetelescoop nodig heeft om een spectrum te maken.

Een interdisciplinair consortium, onder wie Floris van der Tak (SRON/RUG) en Michiel Min (SRON) ontvangt een beurs uit de Nationale Wetenschapsagenda (NWA) van NWO. Dit PRELIFE consortium (Pathways, Reactions and Environments) gaat de oorsprong onderzoeken van het leven op aarde en in het heelal. Hiervoor ontvangt het een bedrag van 6,7 miljoen euro.

Onderzoekers van TU Delft, SRON en LongWave Photonics LLC hebben een lichtgewicht terahertz-spectrometer gemaakt ter grootte van een centimeter. Huidige spectrometers zijn ongeveer een halve meter groot en veel zwaarder. Gewicht en afmeting spelen een grote rol omdat terahertzstraling alleen vanuit de ruimte meetbaar is. Publicatie in Laser & Photonics Reviews.

Het Astrophysics Centre for Multimessenger studies in Europe (ACME) heeft haar activiteiten opgestart in Parijs. Het project wordt gefinancierd door de EU om multi-messenger astronomie te ondersteunen. Dit doet ACME door de toegankelijkheid en samenhang te optimaliseren van sterrenkundige faciliteiten, zoals VIRGO, KM3NeT, Auger Prime en LOFAR.

Van de acht projecten die meedongen om als NASA’s Probe-missie de ruimte in te gaan, zijn er nu nog twee over. Ver-infraroodtelescoop PRIMA en röntgentelescoop AXiS zijn geselecteerd voor de tweede ronde. SRON levert de detectoren, ontwikkeld samen met TU Delft, voor PRIMA.

Het Nederlandse ruimte-instrument TROPOMI heeft sinds haar lancering in 2017 de nodige kosmische straling te verwerken gekregen. Een analyse van de kortgolvige infrarood detector, gericht op de detectie van methaan en koolmonoxide, toont aan dat 98.7% van de pixels nog goed werkt. Spontaan herstel van pixels draagt hier aan bij. Publicatie in Measurement Science and Technology.

Na zijn lancering op 7 september 2023 en de bijbehorende reeks testen heeft de XRISM röntgentelescoop de eerste twee wetenschappelijke artikelen opgeleverd. Het team verbaast zich over een temperatuur van tien miljard graden Celsius binnen een supernovarestant. En het heeft de afstand gemeten van de stofring rond een superzwaar zwart gat. In het geval van NGC 4151 blijkt die 0,1 lichtjaar te zijn.

Op oudjaarsdag 2023 begon de GUSTO ballontelescoop aan een recordvlucht van 57 dagen boven Antarctica. Het gaf astronomen een duidelijker beeld dan ooit van hoe onze Melkweg eruitziet in ver-infrarood licht. Dit biedt een inkijkje in het ontstaan van duizenden jonge sterren.