Astronomen hebben met de XRISM röntgentelescoop waargenomen hoe het hete gas in de kern van een cluster van sterrenstelsels op en neer klotst. Dit vormt het eerste directe bewijs voor gasstromen aangedreven door een botsing op kosmische schaal. Publicatie in Nature.

SRON—als onderdeel van de Europese CAMS service—en GHGSat hebben een grote hoeveelheid methaan gedetecteerd boven Mount Fentale, een actieve vulkaan in Ethiopië. De uitstoot lag op 31 januari rond de 58 ton/uur en is opgespoord door een tip-and-cue-methode, waarbij het TROPOMI Sentinel-5p satellietinstrument van het Europese Copernicus programma en de Canadese satelliet GHGSat samenwerken.

NASA lanceerde op 8 februari 2024 klimaatsatelliet PACE met aan boord het Nederlandse fijnstofinstrument SPEXone. Een jaar lang observeren levert nu een driedelige wereldkaart op van aerosolen. Die toont de verspreiding van fijne en grove aerosolen en van deeltjes die zonlicht reflecteren of juist absorberen. Dat laatste heeft respectievelijk een afkoelend en opwarmend effect op het klimaat. SPEXone is gebouwd door SRON en Airbus Netherlands, met ondersteuning van TNO.

Het Nederlandse ruimte-instrument TROPOMI maakt elke dag een nieuwe wereldkaart van onder meer koolmonoxide (CO) in de atmosfeer. Onderzoekers van SRON en TNO hebben nu over een volledig jaar de CO-uitstoot bepaald van de 21 grootste Europese staalfabrieken, waaronder Tata Steel.

Het wetenschappelijke consortium van ESA’s toekomstige NewAthena röntgentelescoop heeft haar doelen voor de missie gedefinieerd in een publicatie in Nature Astronomy.

Astronomen hebben met de James Webb ruimtetelescoop het infraroodspectrum gemeten van een rotsachtige planeet in het veelbelovende planetenstelsel rond de ster TRAPPIST-1. Dit komt overeen met een planeet die vol ligt met vulkanisch gesteente. Een ander scenario bevat een atmosfeer vol CO2 en smog. Het team, onder wie Michiel Min (SRON), publiceert de resultaten op 16 december in Nature Astronomy.

Op 10 december viert ESA’s röntgentelescoop XMM-Newton dat hij al een kwart eeuw actief is in een baan om de aarde. SRON heeft bijgedragen aan een van XMM-Newton’s drie instrumenten—de Reflection Grating Spectrometer. Sinds de lancering in 1999 volgden tal van ontdekkingen. We lichten er vier uit van de afgelopen vijf jaar.

Afgelopen oktober kwamen wetenschappers uit Nederland en de Verenigde Staten bijeen op de Nederlandse ambassade in Washington om hun expertise te delen over broeikasgassen, reactieve gassen, wolken en aerosolen. Deze thema’s zijn belangrijk voor klimaatonderzoek. In een whitepaper formuleren ze acties die antwoord gaan geven op urgente klimaatvragen.

Kunnen we de grootste structuren in het universum onderzoeken door te kijken naar de kleinste deeltjes? Daarover gaat het onderzoek van Lydia Stofanova, promovendus aan de Leidse Sterrewacht en SRON—het Nederlandse instituut voor ruimteonderzoek. Ze bestudeert hoe elementen zoals zuurstof de grootschalige structuur van het universum beïnvloeden.

Onderzoekers van SRON en TU Delft hebben bolometer-detectoren dertig procent gevoeliger gemaakt. Bolometers vormen het hart van terahertz-spectrometers die kleuren onderscheiden tot wel een miljoenste van hun golflengte. Dat is nodig om astrofysische processen te bestuderen zoals de geboorte van sterren en planeten uit gas- en stofwolken. De verbetering kan de tijd halveren die een ruimtetelescoop nodig heeft om een spectrum te maken.