{nomultithumb}

Tien grote vragen voor de toekomst

	De eerste sterren: Hoe ontstaan de allereerste sterren na de oerknal?   Sterren ontstaan, voor zover we weten, in gas- en stofwolken. Het koelen en compact krijgen van de wolken is van groot belang. Maar kort na de oerknal was er nog geen stof om de wolken te koelen. Hoe ging het stervormingsproces toen in zijn werk en wat voor sterren leverde dat op?
	Onbekend heelal: Waaruit bestaat de donkere materie en wat is de aard van de donkere energie?   Vier procent van het heelal bestaat uit materie die we kunnen zien. Maar liefst 22% moet bestaan uit een materievorm die we nu nog niet kennen. Dan is er nog 74% over. Die bestaat uit ‘donkere energie’ en zorgt ervoor dat het heelal steeds sneller zal uitdijen.
	Zwarte gaten: Hoe zijn superzware zwarte gaten in kernen van sterrenstelsels ontstaan?   Grote sterrenstelsels lijken allemaal in het centrum een miljoenen zonsmassa’s zwaar zwart gat te herbergen. Voor zover we weten ontstaan zwarte gaten uit sterren en hebben ze een massa van enkele zonsmassa’s. Kunnen ze samensmelten tot massieve gaten?
	Zwaartekrachtsgolven: Kunnen we ze meten en onthullen ze ons de aard van de zwaartekracht?   Zwaartekracht is een van de fundamentele krachten in de natuur. Maar we hebben weinig benul van de aard en de oorzaak. Volgens de theorie kunnen zwaartekrachtsgolven optreden, opgewekt in extreme dubbelsystemen. Gaan we die meten? En wat leert dat ons?
	Toekomst: Wat is het uiteindelijke lot van het heelal?   Vanaf de oerknal is het heelal uitgedijd. Eerst supersnel, toen gestaag en nu geleidelijk versnellend. Het wordt ijler en ijler. Wat is het uiteindelijk lot? En is ‘ons’ heelal eigenlijk wel het enige?
	Planeet aarde: Uniek in het heelal?   Er zijn vele honderden exoplaneten bij andere sterren ontdekt. Vaak van het soort ‘hete Jupiter’ omdat we andere planeten nog niet zo goed kunnen zien vanwege beperkte technologie. Dat wordt anders maar … wat gaan we dan zien? En kunnen we iets méér zeggen over mogelijke ‘tweelingen’ van de aarde dan het enkele feit dat ze bestaan?
	Leven: Is het ontstaan van leven in het heelal onvermijdelijk?   Het heelal wemelt van complexe organische verbindingen die we goed kennen uit de organische en biochemie. De natuur heeft methoden gevonden om ze gemakkelijk op grote schaal te maken. Sommige vormen bouwstenen voor het leven zoals wij dat kennen. Wat betekent dat?
	Atmosfeer en klimaat op aarde: Hoe snel zullen veranderingen plaatsvinden?   Klimaatsverandering lijkt een speelbal van politiek en wetenschap. Klimaatmodellen worden geijkt aan de klimaatontwikkeling in het verleden. Maar voor extrapolatie naar de toekomst zijn ingewikkelde waarnemingen nodig. Als we die verkrijgen, wat is dan de conclusie?
	Inwendige van de aarde: Hoe is de planeet aarde opgebouwd en wat verandert er?   Het inwendige van de aarde behoort tot de meest onbekende stukjes van de kosmos. Seismisch onderzoek leert ons iets over de opbouw. Maar met ruimteonderzoek kunnen we de aarde in zekere zin doorlichten. Wat gaan we daar ontdekken, zo ‘vlak onder onze voeten’?
	Ruimteonderzoek: Is daar eigenlijk een grens aan?   Meer details, scherper kijken, zwakkere signalen meten. Ruimteonderzoek en techniek zijn aan elkaar gekoppeld. Natuurlijk vormen de kosten een beperkende factor. Maar zijn er ook andere beperkingen, gesteld door de natuur zelf? Zullen we alles te weten kunnen komen wat we willen?