Op vrijdag 13 oktober om 11:27u Nederlandse tijd is de Europese satelliet Sentinel-5P met in het hart het Nederlandse ruimte-instrument Tropomi succesvol gelanceerd. Tropomi gaat met ongekende precisie luchtkwaliteit en broeikasgassen wereldwijd in kaart brengen en is daarmee een wakend oog op de aarde. Tropomi is het meest geavanceerde Nederlandse ruimtevaartproject ooit.
Persbericht van ESA met details over de lanceermanoevre en het Copernicusprogramma
Sentinel-5p en Tropomi zijn met een Rockot raket gelanceerd vanaf Plesetsk Cosmodrome in Noord Rusland. Volgens draaiboek werd 93 minuten na de lancering het eerste signaal ontvangen, toen de satelliet over het Kiruna station in Zweden vloog.
Tropomi geeft straks als het instrument uitgebreid gekalibreerd is dagelijks een beeld van de luchtkwaliteit en klimaatontwikkeling op iedere plek van de wereld, tot op stadsniveau. Onderzoekers en beleidsmakers kijken hier reikhalzend naar uit.
Nederlandse wetenschappers en ingenieurs van Airbus Defence and Space Netherlands, KNMI, SRON en TNO hebben in opdracht van het Nederlands ruimtevaartagentschap Netherlands Space Office (NSO) jarenlang aan Tropomi gewerkt.
Luchtkwaliteit en klimaatontwikkeling
Tropomi kijkt en vergelijkt. Het instrument detecteert, via een aantal stappen, licht dat weerkaatst wordt door de dampkring en vergelijkt dit met licht direct van de zon. Uit het verschil halen wetenschappers informatie over de samenstelling van onze atmosfeer. Zo levert Tropomi een beeld van de aanwezigheid en verspreiding van een veelheid aan gassen en stoffen in onze atmosfeer, zoals stikstofdioxide, ozon, zwaveldioxide, methaan, koolmonoxide en aerosolen. Bij SRON zijn de afgelopen jaren de modellen en (samen met KNMI) ook de software gemaakt voor de stoffen die hun vingerafdruk in kortgolvig infraroodlicht zetten.
Daarmee krijgen we ook meer grip op luchtkwaliteit en het klimaatprobleem. TROPOMI kan voor het eerst grote gelokaliseerde bronnen van methaan onderscheiden, zoals bijvoorbeeld grote steden. SRON-onderzoeker Ilse Aben: “Methaan is een 30 keer sterker broeikasgas dan CO2. De uitstoot hiervan terugdringen zou op korte termijn belangrijk kunnen bijdragen aan het terugdringen van de opwarming van de aarde. Methaan komt minder voor in de atmosfeer dan koolstofdioxide, maar heft per molecuul wel een veel sterkere broeikaswerking.”
Revolutionaire technologie SRON
De technologie van Tropomi is revolutionair. Het licht kaatst via spiegels, wordt uiteen gerafeld door tralies en uiteindelijk vastgelegd met detectoren. De activiteiten van SRON richten zich op de kortgolvige infrarood-spectrometer (SWIR) en zijn dataproducten. Samen met TNO ontwikkelde SRON een nieuw type compacte tralie dat ‘verzonken’ is in een stuk silicium en dat het licht heel efficiënt uiteen rafelt. Dankzij deze ‘verzonken tralie’ kon het infraroodkanaal, en daarmee het hele instrument, aanzienlijk beter en kleiner worden dan zijn voorgangers. Behalve de verzonken tralie leverde SRON ook de uitleeselektronica voor de SWIR-detector.
Nederland heeft het Tropomi instrument in kind ontwikkeld en geleverd als bijdrage aan de Sentinel-5P satelliet. Deze satelliet maakt deel uit van het omvangrijke Europese aardobservatieprogramma Copernicus. In totaal investeerde de Nederlandse overheid zo’n 100 miljoen euro in de ontwikkeling en bouw van Tropomi. Parallel aan Tropomi bouwde ESA het satellietplatform van Sentinel-5P, zo dat Tropomi er later optimaal op kan functioneren.
Tropomi gaat minimaal zeven jaar zijn werk doen op 824 kilometer hoogte in een baan om de aarde aan boord van de Sentinel-5P satelliet. Samen vliegen ze dagelijks vijftien rondes om de aarde, waarmee de hele wereld elke dag wordt bestreken.
Over Sentinel 5P en Tropomi
Sentinel-5P brengt met Tropomi niet alleen een wakend oog op de aarde in de ruimte, de satelliet zelf is weer een belangrijk nieuw lid van de inmiddels zes satellieten tellende Sentinel-familie. De Sentinels vormen de door ESA ontwikkelde ruimtecomponent van het Copernicus-programma voor aardobservatie van de Europese Commissie.
Tropomi is een samenwerking tussen Airbus Defence and Space Netherlands, KNMI, SRON en TNO, in opdracht van het NSO en ESA. Airbus Defence and Space Netherlands is hoofdaannemer voor de ontwikkeling van het instrument. TNO is verantwoordelijk voor het optisch ontwerp. De wetenschappelijke leiding is in handen van het KNMI en SRON. TROPOMI wordt gefinancierd door het Ministerie van Economische Zaken, het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en het Ministerie van Infrastructuur en Milieu.
